1 Mikromobilite Nedir?
Mikromobilite (micromobility), genellikle en fazla 25 km/sa hızla gidebilen küçük ve hafif araçların kullanıldığı, 10 km’ye kadar yapılacak yolculuklar için ideal olan sistemdir. (Örneğin; Bisiklet, scooter, kaykay, kargo bisiklet). Mikromobilite araçları [1];
- İnsan gücüyle hareket edebilir ya da elektrikli olabilir.
- Özel sahipli olabilir ya da paylaşımlı kullanılabilir.
- Çoğunlukla düşük hızla (25 km/sa), nadiren orta hızla (45 km/sa) yolculuğa imkan tanır.
Şekil 1. Mikromobilite araçları [1]
OECD/ITF 2020 raporunda elektrikli bisiklet ile otomobil karakteristikleri 5 parametre üzerinden aşağıdaki şekilde karşılaştırılmıştır (Şekil 2).
Şekil 2. Araç karakteristiklerinin karşılaştırılması – NUMO 2020 [4]
2 Mikromobilitenin Tarihçesi ve Önemi
Şekil 3 Mikromobilitenin dönemleri [5]
Dünya genelinde tüm araba yolculuklarının %40 kadarı 5 km altı mesafeler için yapılmaktadır. Araba ile yapılan yolculuklarda harcanan yakıtın ortalamada sadece %2’si yolcuları taşımak için kullanılmaktadır [3]. Bu istatistikler, mikromobilitenin ulaşım ihtiyaçlarının büyük bölümüne cevap verebilen bir alternatif sistem olduğunu göstermektedir.
2050 yılında dünya nüfusunun %70’inin şehirlerde yaşayacağı tahmin ediliyor. Bu durum, gelecekte kentsel ulaşıma olan talebin de artacağını göstermektedir. Kentsel ulaşımda toplu taşıma sistemleri büyük grupların taşınmasında en verimli yöntemken, mikromobilitenin potansiyeli kişilerin mevcut ulaşım ağına bağlantısını sağlama kısmında (first-last km) ortaya çıkmaktadır. 2030 yılında mikromobilite pazarının Amerika, Avrupa ve Çin’de 300-500 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor (Şekil 4) [2].
.
Şekil 4. 2030’da Mobilite pazarının tahmini büyüklüğü – milyar dolar [2]
3 Paylaşımlı Mikromobilite
Bisiklet, scooter ve diğer mikromobilite araçlarının paylaşımlı kullanımı, kullanıcının bir ulaşım moduna kısa süreli ve ihtiyaç duyduğunda erişimini sağlayan yaratıcı bir stratejidir. Paylaşım istasyon bazlı olabildiği gibi, herhangi bir noktada aracı alma/bırakma şeklinde de yapılabilmektedir [6].
Kaynak: Unsplash
2018 Mayıs ayında, dünya çağında 1600 bilgi tekbolojisi (IT) tabanlı bisiklet paylaşım sistemi ve 18.17 milyon bisiklet mevcut olduğu bilinmektedir. Amerika’da 2010-2017 yılları arasında 123 milyon bisiklet paylaşım seyahati yapılmış olup, bunun 35 milyonu 2017 yılına aitKEN, 2018 için bu sayı 84 milyona ulaşmıştır. 2015 yılında yapılan bir çalışmaya göre, Kuzey Amerika’da paylaşımlı bisiklet kullanımı sayesinde; nüfusun %5.5’u otomobilini satmış veya yeni alımı ertelemiş, bisiklet kullanımı %58 artmış, paylaşım programı üyelerinde otomobil kullanımı %50 azalmıştır [6].
4 Güvenli Mikromobilite
Yoğun kentsel bir bölgede otomobil ya da motosiklet seyahatlerinin ölümle sonuçlanma ihtimali mikromobilite araçlarına göre çok daha yüksektir. Bu nedenle, şehirlerde mikromobilite kullanımının artırılması trafik güvenliğinde artış sağlarken, aynı zamanda toplu taşımanın daha verimli kullanımını ve kapıdan kapıya (door to door) ulaşımı mümkün kılacaktır. Mikromobilite seyahatlerinin ne kadar güvenli olduğunun araştırıldığı OECD/ITF 2020 raporunda, güvenliği artırmaya yönelik aşağıdaki önerilere yer verilmiştir [4]:
.
Kaynak: Unsplash
- Mikromobilite için korumalı alanların ayrılması ve yayaların güvende tutulması
- Mikromobiliteyi güvenli yapmak için motorlu taşıtlara odaklanılması
- Düşük hızlı e-scooter ve e-bisikletlerin bisiklet, daha yüksek hızlı mikromobilite araçlarının küçük motosiklet (moped) kategorisinde değerlendirilmesi
- Mikromobilite seyahatleri ve kazalarına ait veri toplanması
- Yol ağının güvenlik performansının proaktif yönetimi
- Yol kullanıcı eğitimlerine mikromobilitenin dahil edilmesi
- Mikromobilite araçları için de alkollü sürüş ve aşırı hız denetimlerinin yapılması
- Mikromobilite sürücülerini hızlanmaya teşvik edecek koşulların ortadan kaldırılması
- Mikromobilite araç tasarımlarının geliştirilmesi
- Paylaşımlı mikromobilite operasyonlarına ait risklerin azaltılması
2020’de yapılan başka bir çalışmada, 10 büyük şehirde e-scooterların kentsel ulaşıma entegrasyonunda yaşanan problemler incelenmiş ve bunlar için stratejiler önerilmiştir. Bunlardan bazıları; maksimum hız, bisiklet altyapısının zorunlu kullanımı, ayrılmış (dedicated) park yeri kullanımı, lisanslı sürücü sayısını limitleme şeklindedir [7].
5 Türkiye’de Mikromobilite Girişimleri
Scooterla ilgili bazı girişimler:
- https://www.marti.tech/
- https://hoplagit.com/
- https://letspalm.com/
- https://www.binbin.tech/
- https://kumruscooter.com/
Bisikletle ilgili bazı projeler:
- https://bisiklet.ego.gov.tr/
- https://bisikletliulasim.com/harita.html
- https://www.isbike.istanbul/
- https://wrisehirler.org/research/publication/istanbulda-g%C3%BCvenli-bisiklet-yollar%C4%B1-uygulama-k%C4%B1lavuzu
- https://wrisehirler.org/arastirma/yayin/belediyeler-için-bisikletli-ulaşımın-geliştirilmesine-yönelik-yol-haritası-çalıştayı
KAYNAKÇA
[4] Safe Micromobility OECD/ITF 2020, Internatioan Transport Forum CPB.
[5] Deconstructing the micromobility Phenomenon, Porsche Consulting, 2019.
[6] Shaheen S., Cohen A., Chan N., Bansal A. (2020) Sharing strategies: carsharing, shared micromobility (bikesharing and scooter sharing), transportation network companies, microtransit, and other innovative mobility modes. Transportation, Land Use, and Environmental Planning. http://dx.doi.org/10.1016/B978-0-12-815167-9.00013-X
[7] Gössling S. (2020) Integrating e-scooters in urban transportation: Problems, policies, and the prospect of system change. Transportation Research Part D, 79. https://doi.org/10.1016/j.trd.2020.102230