1 Lojistik ve Kentsel Lojistik Kavramları

Yaygın tanıma göre lojistik, bir şirketteki malzemelerin, tedarikçiden temin edilip işlendikten sonra müşterilere teslim edilene ve satış sonrasındaki hizmet süreçlerine kadar olan iş akışını belirleyen ve fonksiyonel faaliyetleri inceleyen bir disiplindir. Lojistiğin kökenleri askeri niteliktedir. Orduların en verimli koşullarda hareket etmesi ve savaşma olanağına sahip olması hedeflenerek, mühimmat ve yakıt tedarikini sağlamak için kullanılan metodolojilerin incelemesi olarak ortaya çıkmıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar askeri bağlamda kullanılmıştır ve 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, ticari bağlamda kullanılmaya başlanmıştır. Üretim yapan şirketlerin, hammaddelerinin doğru bir şekilde satın alınması, taşınması ve yönetilmesini amaçlayan tüm faaliyetleri ifade etmek için kullanılmaktadır [1].

Kaynak: Pixabay

Şekil 1’de lojistik süreçlerinin ve alt bileşenlerinin günümüze doğru gerçekleştirdiği evrimsel süreç şematik olarak gösterilmiştir [2].

.

Şekil 1. Lojistik süreçlerinin evrimi [2]

Dünyada kentleşmenin artışı yönünde süregelen bir eğilim bulunmaktadır. Kentler istihdam, eğitim, kültür ve spor faaliyetleri yönünden cazip fırsatlar sunar. Sanayileşmiş ve gelişmekte olan ülkelerin çoğunda nüfus, kentsel alanlarda yoğunlaşmıştır. Bu durum kentsel alanların genişlemesine yol açar ve uygun kentsel lojistik politikalarının eksikliğiyle birleşince yük taşımacılığında sorunlara neden olur. Yüklerin kent içinde taşınması sonucunda ortaya para ve zaman açısından yüksek bir maliyet çıkar. Kentler, ekonomik kalkınmalarını sürdürülebilir kılmak için yatırım almak zorundadır ve bunun de için verimli bir ulaşım sistemine ihtiyaç duyar. Verimli ve çevre dostu lojistik sistemleri, kentlerin ekonomik kalkınma açısından daha rekabetçi hale gelmelerine yardımcı olmaktadır [3].

Kentsel lojistik hem kentsel alanlarda yük dağıtımını hem de tıkanıklığı ve çevresel dışsallıkları azaltırken genel verimliliğini artırabilecek stratejileri içerir. Kentsel alanlarda yüklerin taşınmasını yöneten ve müşteri taleplerine yenilikçi yanıtlar veren hizmetlerin sunulmasını içerir. Kentsel lojistik, sürekli artan kentleşme, yükselen yaşam standartları, küreselleşme ve e-ticaret gibi yeni tüketim biçimleri ışığında artan bir ilgi görmüştür [4].

Kentsel lojistik doğası gereği disiplinler arasıdır. Birçok araştırma ve analiz alanını uzlaştırmaya çalışmaktadır. Yük hareketliliği, ekonomik faaliyetlerin ve bunların mekansal organizasyonu ile beraber, kentsel coğrafya ve kentsel ekonomi alanlarının bir fonksiyonudur. Bunlar da öte yandan, tüketici talebin, ekonomi ve sosyolojinin bir fonksiyonudur. Yük hareketliliği, sürekli olarak yeni verimlilikler arayan lojistik ve lojistik hizmetleri sağlayıcıları tarafından yönetilir. Bu hareketlilik aynı zamanda tedarik zinciri yönetimi alanı olan tedarik, tedarik üretimi ve dağıtımının bir fonksiyonudur. Yük hareketliliği altyapı ve kamu politikalarının niceliği ve kalitesinden, kentsel planlama ve mühendislik alanlarından etkilenir [4]. Şekil 2’de ana hatlarıyla kentsel lojistiğin genel yapısı gösterilmiştir [5].

Şekil 2. Kentsel lojistiğin genel yapısı [5]

2 Kentsel Lojistik Paydaşları

Kentsel yük taşımacılığında dört ana paydaş bulunmaktadır:

• Göndericiler
• Taşıyıcılar
• Yerleşimciler
• Yöneticiler

Şekil 3. Kentsel lojistiğin ana paydaşları [3]

Ana paydaşların her birinin kendine özgü hedefleri bulunmakta ve her biri farklı şekilde davranma eğilimi göstermektedir [3].

Göndericiler, diğer şirketlere veya kişilere mal gönderen veya onlardan mal alan yük taşıyıcılarının müşterisidir. Göndericiler genellikle maliyeti, teslim alma veya teslim etme süresini ve nakliye güvenilirliğini içeren hizmet seviyelerini maksimize etme eğilimindedir. Son dönemde, taşıyıcılardan ürünü teslim alma ve teslimat için belirtilen süre içinde müşterilere ulaşma şartı oldukça yaygın hale gelmiştir [3].

Kaynak: Unsplash

Taşıyıcılar, genellikle karlarını maksimize etmek için müşterilerden mal toplama ve müşterilere teslim etme ile ilgili maliyetleri en aza indirmeye çalışır. Müşterilere daha düşük maliyetle daha yüksek hizmet seviyeleri sağlamak için çok fazla baskı altındadırlar. Bu durum özellikle taşıyıcıların belirlenen bir süre içinde müşterilere ulaşması istendiğinde önemlidir. Bununla birlikte, yük taşıyıcıları trafik sıkışıklığı nedeniyle araçlarını kentsel yollarda kullanma konusunda güçlük çekmektedir [3].

Yerleşimciler, kentte yaşayan, çalışan ve alışveriş yapan kişilerdir. Kendileri için gerekli malzemeleri/ürünleri taşıyor olsalar da kentsel alanlarda özellikle yerel cadde ve sokaklarda büyük kamyonları görmek istemezler. Yerleşim yerlerinin ve perakende satış alanlarının etrafındaki trafik sıkışıklığının, gürültünün, hava kirliliğinin ve trafik kazalarının minimum seviyede olmasını isterler. Kentsel alanların ticaret bölgelerinde ise perakendeciler, mallarını kendileri için uygun bir zamanda teslim almak isterler. Bu durum, sessiz ve güvenli bir kentsel alan arzulayan yerleşimciler ile aralarında çatışmaya yol açar.

Şehir yöneticileri kentin ekonomik gelişimini ve istihdam olanaklarını artırmaya çalışır. Ayrıca trafik sıkışıklığını hafifletmek, çevresel koşulları iyileştirmek ve kent içindeki yol güvenliğini artırmayı hedeflerler. Tarafsız olmalı ve kentsel yük taşımacılığında yer alan diğer kilit paydaşlar arasındaki çatışmaları çözmede önemli bir rol oynamalıdırlar. Bu nedenle, kentsel lojistik inisiyatiflerini koordine etmeli ve kolaylaştırmalıdırlar [3].

3 Kentsel Lojistikle İlgili Sorunlar ve Güncel Yaklaşımlar

Kentsel yük taşımacılığıyla ilgili ana paydaşların çeşitli şekillerde maruz kaldıkları sorunlar bulunmaktadır. Birbiriyle doğrudan ya da dolaylı şekilde ilişkili olan bu sorunlar şöyle sıralanabilir [6]:

• Trafik sıkışıklığı
• Çevre kirliliği
• Görsel kirlilik
• Gürültü
• Hava kirliliği
• Enerji israfı
• Lojistik sektörü ve sektörle ilgili kurumların bir arada olmaması
• Gıda ve yük güvenliği
• Dış ticaret işlemlerinin yavaşlığı ve bürokrasi
• Liman ek alan ihtiyacı intermodal/multimodal terminal ihtiyacı
• Sektörel kalifiye işgücü ihtiyacı
• Çalışma sermayesi ihtiyacı ve ölçek ekonomisi
• Lojistik maliyetlerin yüksekliği
• Afet lojistiği
• Tersine lojistik

Kaynak: Unsplash

Akıllı kent yaklaşımlarıyla beraber kentsel lojistik de çevresel, maliyet ve zaman açısından sürdürülebilir özellikler kazanabilir. Akıllı kentlerde büyük veri temelli uygulamalar ile veri temelli lojistik faaliyetleri geliştirilerek daha iyi planlanama yapılabilir. Veri temelli taşımacılık, büyük ölçüde karayoluna bağımlı olan kentsel yük taşımacılığında trafikten etkilenme ya da trafiğe olumsuz etkide bulunmayı azaltabilir. Akıllı kentlerdeki ulaşım altyapılarında bulunan sensörlerden elde edilen trafik kazası ya da trafik tıkanıklığı gibi anlık veriler, lojistik planlamasında kullanılabilir. Rotaların daha verimli şekilde planlanması ve öngörülemeyen koşullara daha çabuk tepki gösterilmesi, kentsel yük taşımacılığının hizmet kalitesini ve müşteri memnuniyetini de olumlu yönde artıracaktır [7].

 

KAYNAKÇA

[1] Ghiani, G., Laporte, G., & Musmanno, R. (2013). Introduction to logistics systems management (2nd ed.). Chichester, West Sussex, United Kingdom: John Wiley & Sons, Ltd. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020

[2] Coyle, J. J., Bardi, E. J., & Langley, C. J. (2003). The management of business logistics. Mason: South-Western/Thomson Learning. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020

[3] Taniguchi, E. (2008). City logistics network modelling and intelligent transport systems. Bingley, UK: Emerald. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020

[4] City Logistics: Concepts, Policy and Practice. (n.d.). Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020. Erişim adresi: https://globalcitylogistics.org/

[5] Inan, I. E. (2019). Kentsel Lojistik ve Lojistik Köy Performansları Arasındaki İlişkinin Araştırılması: Elazığ İli Örneği. The International New Issues In Social Sciences , 2, 33–56. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.

[6] Baymaci, M. (2008). MODERN LOJİSTİK YÖNETİMİ: ORGANİZE LOJİSTİK BÖLGELERİ İÇİN BİR YER SEÇİMİ MODELİ. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.

[7] Karli, H., Oztas, R., Aydin, H. (2019). AKILLI KENTLERİN KENTSEL LOJİSTİK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ. Çukurova 3. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, Adana. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.